Hotel Des Indes, Den Haag

In 1994 ontstond het kabinet Paars I. Het was een grote vernieuwing: voor het eerst sinds decennia een regering zonder het CDA. Een van de plekken die bijdroeg aan de totstandkoming van deze politieke eenheid was het Haagse restaurant-hotel Des Indes. Het chique etablissement, gebaseerd op het gelijknamige hotel in Batavia (de koloniale naam voor Jakarta), Indonesië. Al in 1976 werden in het Haagse Des Indes geheime besprekingen gehouden tussen leden van de VVD, de PvdA en D66 om te verkennen wat er voor coalitiemogelijkheden waren. Zonder het CDA was het mogelijk te spreken over liberalere abortuswetgeving, een gelijkwaardigere behandeling voor LHBT’ers en het recht op euthanasie. Een van de deelnemers van het beraad, VVD’er Frank de Grave, zei zich te herinneren dat ze in de Anna Pavlovasalon vergaderden, op wiebelende gouden stoeltjes, terwijl ze door obers in zwarte pakken bediend werden. Saillant is het feit dat een andere groep politieke vernieuwers, de LPF, in 2002 in Des Indes de grote verkiezingswinst vierde.

Landgoed Lauswolt, Beetsterzwaag

In Beetsterzwaag, Friesland, ligt Bilderberg Landgoed Lauswolt. Lauswolt was van oorsprong van grootgrondbezitters in de omgeving, maar kwam later in het bezit van de Algemeene Friesche Levensverzekering Maatschappij, waarna het landgoed tot hotel werd omgebouwd. Hier vonden begin 2007 besprekingen plaats voor een regering met CDA, PvdA en ChristenUnie. Onder leiding van formateur Herman Wijffels zouden Jan Peter Balkenende, Wouter Bos en André Rouvoet in het geheim vergaderen, maar dat het viertal op Lauswolt was lekte al de eerste dag uit. Premier Balkenende gaf later publiekelijk toe dat op dit landgoed basis werd gelegd voor het Kabinet Balkenende IV.

Rijnhal, Arnhem

Soms moet je niet je politieke opponenten van een andere partij voor je winnen, maar je eigen partijgenoten. Dit overkwam het CDA toen ze in 2010 met de VVD en de PVV onderhandelden om te kijken in wat voor constructie ze samen zouden kunnen regeren. Het probleem was dat veel CDA’ers fel gekant waren tegen samenwerking waren met de PVV, wiens leider verschillende discriminerende uitspraken had gedaan. Er werd een formatie-congres georganiseerd in De Rijnhal in Arnhem. De akoestiek en de layout van de zaal imponeerden lichtelijk: het hielp partijkanonnen als Maxime Verhagen en Camiel Eurlings schreeuwend en snikkend te laten zeggen dat ze hun idealen nooit zouden verloochenen. Een uitvergroting van emoties, dat betekende de Rijnhal. Al kun je je afvragen hoe gemeend die emoties waren. In ieder geval hielpen ze de partijleden in de zaal te overtuigen: Verhagen en de partijtop kreeg uiteindelijk genoeg stemmen van de hele partij om de gedoogconstructie met de PVV en de VVD aan te gaan.

Restaurant Le Bistroquet, Den Haag

Soms biedt een plek een ambiance die precies past bij het beeld dat de onderhandelaars willen overbrengen. De onderhandelingen van de Kabinetsformatie van 1977 duurden en duurden maar, omdat de PvdA onder Joop den Uyl en het CDA onder Dries van Agt er lange tijd niet uitkwamen. Uiteindelijk ging Van Agt in gesprek met VVD-voorman Hans Wiegel, die vooraf een Telegraaf- fotograaf tipte over hun ontmoeting. Zo zag het grote publiek Van Agt en Wiegel genoegzaam met een paar glazen wijn en koffie op tafel een blik van verstandhouding uitwisselen. Van Agt weet nog dat hij fazant met zuurkool at. Ook zei hij dat het de ambiance van de plek was waardoor hij wist dat hij en Wiegel afspraken zouden kunnen gaan maken. Zo had Nederland dan meer dan 200 dagen na de verkiezingen eindelijk een nieuw Kabinet. Overigens heeft Le Bistroquet een naamsverandering ondergaan. Het heet nu ‘Cottontree City by Dimitri’, wat al met al iets minder illuster klinkt dan ‘Le Bistroquet’. Maar ja.

Het strand

De macht wordt soms verweten in achterkamertjes dealtjes te sluiten, maar soms doet de macht het dit gewoon onder het genot van een verkwikkende hap zeelucht. Drs. P.C.W.M. Bogaers was sinds 1959 lid van de Tweede Kamer en werd in 1963 minister van Volkshuisvesting. Hij zorgde er binnen korte tijd voor dat er in een jaar tijd 100.000 huizen in Nederland bij werden gebouwd. Deze ‘bouwminister’ liet zich tijdens de formatiebesprekingen overhalen op een bijzondere plek: het strand. In zijn memoires schreef Bogaers dat hij eerst twijfelde over het ministerschap, omdat hij er zeker van wilde zijn van genoeg politiek draagvlak. KVP politicus Gerard Veldkamp, die gepolst was voor een ministerpost op Sociale Zaken en Volksgezondheid nam Bogaers mee uit wandelen en haalde hem op het strand over.

De strandtent
Maar pas op! De buitenlucht is niet altijd even goed voor relaties met je politieke collega’s of concurrenten. Mark Rutte en Alexander Pechtold werden dit jaar gekiekt bij strandrestaurant Werelds in Scheveningen tijdens formatiebesprekingen. Wilders twitterde de foto om aan te geven dat de heren lui waren, niet serieus bezig met vergaderen. Dan is het soms beter om helemaal uit het zicht te blijven, door bijvoorbeeld thuis te werken.

Door de bosjes

Nu zou het misschien anders zou lopen, maar in 1963 werden bewindslieden in en rond hun eigen huis minder opdringerig gevolgd door pers. Formateur Louis Beel nodigde de fractiehoofden van de CHU, VVD, ARP en KVP bij hem thuis uit, in Wassenaar. De politici werden door een bosje zijn huis binnengeloodst. Er stonden nog zes belangrijke kwesties op het spel. Maar met koffie, thee, koekjes, een glaasje sterk en tien uur onderhandelingstijd werden die kwesties naar tevredenheid uitonderhandeld. Het gevolg: een nieuw kabinet De Quay, dat vast van plan was de belastingen te verlagen en de sociale zekerheid uit te breiden.

In ‘t geniep bij ‘t oliemannetje

Ook Hans Dijkstal maakte in 1993 handig gebruik van de geborgenheid van zijn huis om de potentiële Paarse coalitiepartners voor elkaar warm te maken. Vooral PvdA’ers waren tegen, maar Dijkstal, bijnaam ‘het oliemannetje’, slaagde erin Paars I tot stand te brengen. Dit lukt hem onder meer dankzij het organiseren van geheime gesprekken in zijn eigen zitkamer. Een uitnodiging voor een bijzondere locatie is een eerste blijk van goede wil. Je bent zo al één stap dichter bij je onderhandelingsdoel zonder dat je inhoudelijk iets hoeft op te geven. Een slimme tactiek uit de politiek waar iedereen wel eens wat aan kan hebben.